Viêm mũi không dị ứng: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị hiệu quả

Viêm mũi không dị ứng là gì?

Viêm mũi không dị ứng là tình trạng niêm mạc mũi bị viêm kéo dài nhưng không có bằng chứng của phản ứng dị ứng, chẳng hạn như xét nghiệm IgE đặc hiệu âm tính hoặc test lẩy da không phản ứng. Bệnh thường khởi phát do sự kích thích trực tiếp lên niêm mạc mũi bởi thay đổi thời tiết, hóa chất, không khí ô nhiễm, rượu, thức ăn cay hoặc thay đổi nội tiết. 

Viêm mũi không dị ứng có đặc điểm là triệu chứng xảy ra quanh năm, không theo mùa và không kèm các dấu hiệu dị ứng như ngứa mũi, ngứa mắt. Đây là nhóm bệnh lý khá phổ biến nhưng thường bị bỏ sót hoặc chẩn đoán nhầm với viêm mũi dị ứng.

Triệu chứng viêm mũi không dị ứng

Triệu chứng của viêm mũi không dị ứng có thể giống viêm mũi dị ứng ở một vài điểm, nhưng bản chất hoàn toàn khác nhau. Dưới đây là các triệu chứng viêm mũi không dị ứng mà người bệnh cần nhận biết chính xác để tránh điều trị sai hướng.

Nghẹt mũi kéo dài

Người bệnh thường có cảm giác nghẹt mũi liên tục hoặc từng đợt, đặc biệt khi tiếp xúc không khí lạnh, hóa chất hoặc thời tiết thay đổi. Cảm giác nghẹt mũi có thể tăng lên khi nằm ngủ do tình trạng ứ trệ dịch và phù nề niêm mạc. Nghẹt mũi kéo dài khiến người bệnh khó thở bằng mũi, phải thở bằng miệng và dễ bị khô họng hoặc ngủ ngáy.

Sổ mũi, dịch trong hoặc đặc

Người bệnh có thể chảy nước mũi liên tục, dịch mũi thường trong, loãng hoặc đôi khi đặc hơn nếu có bội nhiễm. Tình trạng sổ mũi không theo mùa và có thể tăng lên khi tiếp xúc các yếu tố kích thích như mùi mạnh, khói bụi hoặc thay đổi nhiệt độ.

Chảy dịch xuống họng

Một số người bệnh gặp tình trạng dịch mũi chảy xuống vùng hầu họng, gây cảm giác vướng họng, nuốt khó chịu và kích thích ho. Khi dịch mũi tồn đọng lâu, niêm mạc họng dễ bị kích ứng và viêm đỏ. Đây cũng là nguyên nhân khiến người bệnh thường phải đằng hắng hoặc khạc nhổ thường xuyên.

Ho, kích ứng họng

Do dịch mũi chảy xuống họng, người bệnh có thể xuất hiện ho kéo dài, nhất là về đêm. Ho thường không có đờm hoặc đờm ít, kèm cảm giác khô họng hoặc ngứa rát. Triệu chứng này dễ bị nhầm với ho do viêm họng hay viêm xoang, khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn nếu chẩn đoán không chính xác.

Không có biểu hiện dị ứng (ngứa mũi, ngứa mắt…)

Người bệnh thường không có các biểu hiện điển hình của dị ứng như ngứa mũi, ngứa mắt, chảy nước mắt hay phát ban. Đây là điểm giúp phân biệt viêm mũi không dị ứng với viêm mũi dị ứng.

Nguyên nhân gây viêm mũi không dị ứng

Nguyên nhân gây viêm mũi không dị ứng khá đa dạng, chủ yếu là do thay đổi thời tiết, khói bụi, rối loạn nội tiết hay stress, thức ăn cay nóng, nhiễm trùng đường hô hấp,... Dưới đây là một số nguyên nhân gây viêm mũi không dị ứng mà bạn có thể tham khảo.

Thay đổi thời tiết, nhiệt độ

Sự thay đổi đột ngột về nhiệt độ, độ ẩm hoặc áp suất không khí có thể gây kích thích mạnh lên niêm mạc mũi. Khi trời chuyển lạnh, các mạch máu trong mũi co giãn bất thường, dẫn đến nghẹt mũi, chảy mũi hoặc cảm giác khô rát. Ngay cả những thay đổi nhỏ như bước từ phòng máy lạnh ra ngoài trời nóng cũng có thể kích hoạt triệu chứng.

Khói bụi và các chất kích ứng môi trường

Những chất kích ứng như khói thuốc lá, bụi mịn, phấn hoa bay trong không khí, mùi hóa chất, nước hoa hoặc các chất tẩy rửa mạnh có thể tác động trực tiếp lên niêm mạc mũi. Chúng làm tăng tiết dịch nhầy, gây phù nề và khiến đường thở bị thu hẹp. Điều đáng lưu ý là phản ứng này xảy ra theo cơ chế kích ứng, không liên quan đến miễn dịch.

Nhiễm trùng đường hô hấp trên tái diễn

Sau khi bị cảm lạnh, viêm mũi hoặc viêm xoang, niêm mạc mũi thường yếu và dễ trở nên quá mẫn với các yếu tố môi trường. Khi nhiễm trùng tái diễn nhiều lần, cấu trúc niêm mạc và lông chuyển mất đi khả năng bảo vệ tự nhiên, gây rối loạn điều hòa mạch máu trong mũi. 

Điều này khiến người bệnh dễ bị nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi ngay cả khi không có tác nhân kích thích rõ ràng. Đây là nguyên nhân thường gặp ở trẻ nhỏ và người có sức đề kháng yếu.

Rối loạn nội tiết

Biến động hormone trong các giai đoạn như dậy thì, mang thai hoặc mãn kinh có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hệ thống mạch máu tại niêm mạc mũi. Sự tăng estrogen và progesterone làm giãn mạch, tăng lưu lượng máu và tăng tiết dịch mũi. 

Những thay đổi này khiến mũi bị nghẹt kéo dài hoặc chảy nước mũi không kiểm soát. Ngoài ra, một số bệnh lý tuyến giáp như suy giáp cũng có thể làm niêm mạc mũi phù nề và nhạy cảm hơn với kích thích.

Stress và thay đổi cảm xúc

Các phản ứng cảm xúc mạnh như căng thẳng, lo âu, tức giận hoặc kích động có thể gây rối loạn thần kinh giao cảm. Sự mất cân bằng này khiến mạch máu mũi giãn đột ngột, dẫn đến chảy nước mũi hoặc nghẹt mũi bất thường. Nhiều bệnh nhân ghi nhận triệu chứng bùng phát trong giai đoạn làm việc căng thẳng hoặc mất ngủ kéo dài.

Tác dụng phụ của thuốc

Nhiều loại thuốc có thể gây hoặc làm nặng thêm viêm mũi không dị ứng, điển hình như thuốc co mạch nhỏ mũi nếu dùng kéo dài khiến niêm mạc “phụ thuộc thuốc”, dẫn đến nghẹt mũi hồi ứng. Theo đó, các thuốc điều trị huyết áp như ACEI hoặc thuốc chẹn beta có thể gây tăng tiết dịch mũi. Ngoài ra, thuốc tránh thai, NSAIDs hay một số thuốc chống trầm cảm cũng ảnh hưởng đến hoạt động của mạch máu trong mũi. 

Thức ăn gây kích thích

Một số thực phẩm như ớt, tiêu, mù tạt, đồ cay nóng hoặc đồ uống có cồn có thể gây phản xạ giãn mạch tại niêm mũi, làm tăng tiết dịch và gây chảy nước mũi đột ngột. Đây được gọi là viêm mũi do thức ăn, một dạng đặc biệt của viêm mũi không dị ứng. Tình trạng này thường xảy ra ngay sau khi ăn, với triệu chứng khá mạnh nhưng hết nhanh.

Viêm mũi không dị ứng có nguy hiểm không?

Viêm mũi không dị ứng thường không gây biến chứng nghiêm trọng nhưng có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống nếu kéo dài. Người bệnh có thể gặp tình trạng ngạt mũi mạn tính, ngủ không sâu giấc, giảm khả năng tập trung, hoặc ho kéo dài do dịch chảy xuống họng. 

Nếu không kiểm soát tốt, bệnh có thể dẫn đến viêm xoang, viêm họng hoặc viêm thanh quản mạn tính. Điều trị đúng hướng và loại bỏ yếu tố kích thích là yếu tố quan trọng để phòng ngừa biến chứng.

Các cách chẩn đoán viêm mũi không dị ứng

Việc chẩn đoán viêm mũi không dị ứng cần dựa trên loại trừ, vì bệnh không có dấu ấn miễn dịch đặc hiệu như viêm mũi dị ứng. Bác sĩ sẽ kết hợp khai thác triệu chứng, khám thực thể và các xét nghiệm nhằm loại trừ nguyên nhân dị ứng hoặc các bệnh lý mũi xoang khác:

Khai thác bệnh sử và triệu chứng

Bác sĩ hỏi về thời điểm khởi phát, tần suất, yếu tố làm nặng triệu chứng và tiền sử tiếp xúc kích ứng. Các biểu hiện như nghẹt mũi, chảy mũi trong, không kèm ngứa hoặc hắt hơi thành tràng giúp định hướng mạnh đến viêm mũi không dị ứng.

Khám mũi - họng bằng nội soi

Nội soi mũi giúp bác sĩ quan sát trực tiếp niêm mạc, đánh giá mức độ phù nề, lượng dịch tiết và xác định có polyp, lệch vách ngăn hay dấu hiệu nhiễm trùng. Phương pháp này hỗ trợ phân biệt viêm mũi không dị ứng với viêm xoang hoặc viêm mũi dị ứng.

Test dị ứng

Các xét nghiệm skin prick test hoặc xét nghiệm IgE giúp loại trừ viêm mũi dị ứng bằng cách đánh giá phản ứng miễn dịch của cơ thể với các dị nguyên phổ biến. Khi kết quả test dị ứng âm tính nhưng bệnh nhân có triệu chứng mũi kéo dài, bác sĩ sẽ hướng đến chẩn đoán viêm mũi không dị ứng.

Chụp CT hoặc X-quang xoang

Trong trường hợp nghi ngờ viêm xoang kèm theo hoặc cấu trúc mũi bất thường, bác sĩ có thể chỉ định chụp CT xoang. Hình ảnh chi tiết cho phép đánh giá mức độ tắc nghẽn và loại trừ các bệnh lý có biểu hiện tương tự.

Đánh giá tác dụng phụ của thuốc đang sử dụng

Bác sĩ xem xét các thuốc bệnh nhân đang dùng như thuốc huyết áp, thuốc co mạch mũi, thuốc tránh thai hoặc thuốc chống trầm cảm. Nếu triệu chứng xuất hiện sau khi dùng thuốc, bác sĩ có thể chẩn đoán viêm mũi không dị ứng do thuốc.

Cách điều trị viêm mũi không dị ứng

Điều trị viêm mũi không dị ứng cần tập trung vào việc loại bỏ yếu tố kích thích, giảm viêm và giảm tiết dịch. Phác đồ điều trị có thể khác nhau tùy nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của từng trường hợp.

Dùng thuốc điều trị

Các thuốc điều trị viêm mũi không dị ứng được dùng nhằm giảm nghẹt mũi, giảm dịch tiết và cải thiện chất lượng hô hấp. Người bệnh cần tuân thủ đúng hướng dẫn của bác sĩ để tránh tác dụng phụ, đặc biệt với thuốc xịt co mạch:

• Thuốc xịt corticosteroid tại chỗ: Giúp giảm viêm, giảm nghẹt mũi và phù nề niêm mạc. Dòng thuốc này phù hợp cho viêm mũi kéo dài hoặc tái phát.

• Thuốc kháng cholinergic (ipratropium bromide): Hiệu quả với tình trạng chảy nước mũi liên tục, đặc biệt khi dịch trong và không do dị ứng.

• Thuốc kháng histamin thế hệ mới: Một số trường hợp được dùng để giảm chảy mũi hoặc nghẹt mũi, dù bệnh không liên quan đến dị ứng. Theo đó, các bác sĩ/dược sĩ sẽ ưu tiên dạng ít gây buồn ngủ để đảm bảo sự thoải mái khi sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.

• Thuốc xịt co mạch (oxymetazolin, xylometazolin): Giảm nghẹt mũi nhanh nhưng chỉ dùng tối đa 3 ngày để tránh viêm mũi do thuốc.

• Dung dịch rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Giúp làm sạch dịch tiết, bụi bẩn, giảm kích ứng niêm mạc và hỗ trợ phục hồi chức năng mũi.

Liệu pháp hỗ trợ tại nhà

Các biện pháp hỗ trợ tại nhà giúp cải thiện triệu chứng, giảm tần suất tái phát và tăng hiệu quả của thuốc điều trị viêm mũi không dị ứng. Người bệnh nên duy trì thường xuyên để ổn định niêm mạc mũi.

• Xông hơi ấm: Hơi ấm giúp làm loãng dịch, giảm nghẹt mũi và làm dịu niêm mạc bị kích ứng.

• Dùng máy tạo ẩm không khí: Giữ độ ẩm ổn định trong phòng giúp hạn chế tình trạng khô niêm mạc. Đây là yếu tố thường làm nặng thêm viêm mũi.

• Uống đủ nước mỗi ngày: Cung cấp đủ dịch giúp dịch mũi loãng hơn và giảm khó chịu.

• Tránh tiếp xúc với khói bụi, mùi mạnh, hóa chất xịt: Giảm nguy cơ kích ứng niêm mạc, đặc biệt với người có cơ địa nhạy cảm.

Tăng cường sức đề kháng: Bổ sung dinh dưỡng, ngủ đủ giấc và giảm stress giúp cơ thể chống lại tác nhân kích thích hiệu quả hơn.

>>> Xem thêm: Bệnh viêm mũi dị ứng kiêng ăn gì và nên ăn gì?

Cách phòng viêm mũi không dị ứng tái phát

Để phòng viêm mũi không dị ứng tái phát, người bệnh cần hạn chế tiếp xúc với khói bụi, mùi hóa chất và không khí lạnh. Việc đeo khẩu trang khi ra ngoài giúp bảo vệ niêm mạc mũi trước các yếu tố kích thích.

Người bệnh nên giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng mũi họng, và tránh để máy lạnh hoặc quạt thổi trực tiếp vào mặt. Bên cạnh đó, thói quen rửa mũi hằng ngày bằng nước muối sinh lý giúp làm sạch dịch nhầy và duy trì độ ẩm cho niêm mạc mũi.

Chế độ sinh hoạt điều độ với giấc ngủ đầy đủ giúp ổn định hoạt động của hệ thần kinh thực vật. Người bệnh không nên lạm dụng thuốc xịt mũi và cần tuân thủ hướng dẫn điều trị của bác sĩ để hạn chế nguy cơ tái phát.

 

Tạm kết

Viêm mũi không dị ứng là bệnh lý dai dẳng nhưng có thể kiểm soát hiệu quả nếu người bệnh hiểu rõ cơ chế gây bệnh, triệu chứng đặc trưng và các phương pháp điều trị phù hợp. Việc nắm rõ cách nhận biết, chẩn đoán và phòng ngừa tái phát sẽ giúp người bệnh chủ động hơn trong chăm sóc sức khỏe đường hô hấp. Với cách tiếp cận đúng, hầu hết trường hợp có thể ổn định lâu dài và giảm đáng kể nguy cơ tái phát.